Miras payları konusunu belirtmeden önce, miras hukukunda miras mal paylaşımı sırasında iki tür yasal mirası düzenlenmiştir. Bunlar yasal mirasçı ve atanmış mirasçı türleridir.
Yasal mirasçı, kanun hükmü gereği mirasçı olan kişidir. Yasal mirasçı miras bırakanın iradesine bağlı değildir. Miras bırakanın ölümü neticesinde doğrudan oluşan bir miras hukuku statüsüdür. Yasal mirasçılar, miras bırakanın kan hısımlar, evlatlığı ve alt soyu ile sağ olan eşidir.
Atanmış mirasçı, miras bırakanın iradesine dayanan, kendi özgür iradesi ile mirasın belirli bir kısmını veya tamamını bir kişiye bırakmasıyla mirasa hak kazanan kişidir. Miras Payları hesalamak için öncelikle zümre sistemini anlamak gerekmektedir.
Zümre (Derece) Sistemi ile Mal Paylaşımı
Medeni Kanun’da kan hısımlarının yasal mirasçı olmasını zümre (derece) sistemi belirler. 3 dereceli bir sistem mevcuttur. Kan hısımı olarak mirasçı olabilmek için bu üç zümreden birinde yer almak gerekir.
Sistemin özellikleri şunlardır;
- Eğer önceki zümrede mirasçı var ise sonraki zümrenin mirasçı olmasını engeller. Örnek olarak 1. Zümrede kanuni mirasçılık hakkına sahip bir çocuk var ise 2. Derecede mirasçılık hakkına sahip anne veya baba mirasçı olamaz.
- Zümre içinde öncelikli sıradaki mirasçı, bir alt sıradaki mirasçının mirasçılığını engeller.
- Zümre başları hayatta ise alt soyları mirasçı olamaz.
Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır ve Miras Payları?
Zümre sistemi gereği mal paylaşımına birinci dereceden başlanır. Eğer ilk derece mirasçı yok ise sıra ile ikinci ve üçüncü derece mirasçılar arasında paylaşım yapılır. Mirası bırakan kişinin eşi her derece ile birlikte belli oranlarda miras hakkına sahiptir. 3 tane zümre kabul edilmiştir.
Birinci Zümre Yasal Mirasçılar ve Miras Payları
Miras bırakanın altsoyudur. Altsoy, miras bırakanın çocukları, torunları ve bu kişilerden doğanları kapsar. Miras bırakanın çocukları zümrenin başı kabul edilir. Çocuklar miras üzerinde eşit şekilde hakka sahiptir. Çocukların muristen önce ölmüş olması ihtimalinde ölen çocuğun miras payı aynı şekilde kendi mirasçılarına geçer. Ancak burada bir istisna mevcuttur. Yasal mirasçılık kan esasına dayandığından ölenin eşi veya evlatlığı mirasçı olamaz.
İkinci Zümre Yasal Mirasçılar ve Miras Payları
Miras bırakanın ana ve babasıdır. Anne ve babanın mirasçı olabilmesi için ilk derece de mirasçı olmaması gerekmektedir. Anne ve baba eşit paylara sahiptir. Eğer anne ve baba muristen önce ölmüş ise bu durumda bunların altsoyları mirasçılık hakkına sahip olacaktır. Yani murisin kardeşleri mirasçı olacaktır. Eğer anne veya babanın mirasçıları yok ise miras diğer tarafa kalacaktır.
Üçüncü Zümre Yasal Mirasçılar ve Miras Payları
Miras bırakanın büyük anne ve büyük babasıdır. Ancak bu kişilerin mirasçı olabilmesi için birinci derece ve ikinci derecede mirasçı olmaması gerekmektedir. Murisin ölümünden önce büyükanne ve büyükbabanın ölmesi durumunda bunların altsoyu olan çocukları( amca, hala, teyze ve dayı) ile onların altsoyları miras hakkına sahip olacaklardır. Ancak murisin eşi sağ ise ve zümre başlarının tümü ölmüş ise(büyükanne ve büyükbaba) , sadece zümrenin başı olan kişilerin çocukları mirasçı olabilirler. Eğer bu kişiler de ölü ise bunların altsoyunun mirasçılığı engellenir, sağ olan eş tek başına mirasçı olur.
Zümre Başı Nedir?
Zümre başı, tereke paylaşımı sırasında her zümredeki ilk miras hakkına sahip kişidir. Eğer zümre başı hayatta ise altsoyu mirasçı olamaz. Birinci zümrenin başı murisin (miras bırakan) çocuklarıdır. İkinci zümrenin başı murisin anne babasıdır. Üçüncü zümrenin başı ise büyükanne ve büyükbabadır.
Evlilik Dışı Çocukların Miras Payları ve Mirasçılığı
Evliliğin dışında doğmuş çocukların baba tarafından mirasçı olabilmeleri için soybağı kurulmuş olması gerekir. Soybağı hakim kararı veya tanıma ile kurulabilir. Soybağı kurulduktan sonra, bu çocuklar baba tarafından evlilik içi doğmuş gibi mirastan pay alırlar.